Ι.Ν. Θείας Μεταμορφώσεως Του Σωτήρος

Δεσπόζει στην κεντρική πλατεία αποτελώντας το σημείο αναφοράς της κοινότητας. Το σχήμα του είναι μακρόστενο, φέρει τρούλο και προκαλεί το ενδιαφέρον των περαστικών. Ανακαινίσθηκε το 1514, βάσει της κτητορικής επιγραφής που σώζεται στο εσωτερικό του ναού. Το αρχικό κτίσμα του ναού πιθανολογείται να ανεγέρθηκε κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο τον 10^ο-12^ο αιώνα. Το σημερινό κτίριο του ναού της Δολίχης έχει μήκος 14.50 μ. και πλάτος 4.75 μ., ενώ αποτελείται από έναν μονόχωρο ξυλόστεγο ναό και δύο νάρθηκες, από τους οποίους ο εσωτερικός καλύπτεται με τρούλο.

Η εσωτερική διακόσμηση, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του ναού, σώζει πλούσιο εικονογραφικό πρόγραμμα. Αυτό που αντικρίζουμε σήμερα είναι ο διάκοσμος της δεύτερης φάσης, που χρονολογείται σύμφωνα με την επιγραφή το 1516, ενώ ο αρχικός πιστοποιείται μόνον από τα ίχνη που διακρίνονται στα εσωρράχια των πλαγίων θυρών, που φράχθηκαν στη δεύτερη φάση.

 Πρόκειται για ένα σπάνιο μνημείο, που διατηρεί τις αρετές της βυζαντινής τέχνης σε μια μεταβατική περίοδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η έλλειψη ικανών ζωγράφων την εποχή αυτή στη Βόρεια Ελλάδα οδήγησε τα μεγάλα μοναστήρια στην κλήση κρητικών ζωγράφων που έδωσαν αργότερα μεγάλη ανάπτυξη στη ζωγραφική στο Άγιο Όρος. Το πρώτο γνωστό δείγμα είναι η μονή του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά στα Μετέωρα όπου εργάσθηκε ο Θεοφάνης το 1527, 10 χρόνια μετά το ναό της Δολίχης. Ο ναός της Δολίχης αντιπροσωπεύει το μεταίχμιο των δύο τάσεων, της Μακεδονίας των Παλαιολόγων και της κρητικής σχολής, δηλαδή το τελευταίο στάδιο εξέλιξης της Μακεδονικής ζωγραφικής πριν την εμφάνιση των κρητικών.

Οι αγιογραφίες του ναού χρειάζονται συντήρηση

Πηγές:

Σδρόλια, Στ. (αρχαιολόγου 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λάρισας). 2011. Στα Πρακτικά του 4ου Φεστιβάλ «Περραιβική Τρίπολις», επιμ. Τσακνάκης, Β. Δολίχη: Πολιτιστικός Σύλλογος Δολίχης «Η Τριπολίτιδα», σ.σ. 12-19.

Κήρυξη Μνημείου ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (Υπουργείο Πολιτισμού).

Ορισμένα ιστορικά στοιχεία σχετικά με τη συντήρηση του Βυζαντινού Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία της Δολίχης:

Ανακοίνωση Χαρακτηρισμού Διατηρητέου Μνημείου 1986
Πληροφορίες και Εργασίες για τον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος 1987
Μελέτη Ι.Ν. Μεταμορφώσεως Σωτήρος 2003
Περιγραφή του Ναού