​Η Δολίχη, γνωστή παλαιότερα ως Ντούχλιστα, αποτελεί έναν οικισμό με βαθιές ιστορικές ρίζες στην περιοχή της Ελασσόνας. Αν και η πρώτη της αναφορά εντοπίζεται το 1506 με έναν εντυπωσιακό πληθυσμό για τα δεδομένα της εποχής (περ. 1.400 άτομα), η πορεία της μέσα στους αιώνες σημαδεύτηκε από δραματικές δημογραφικές ανακατατάξεις.

​Η Απογραφή του 1846: Ένα πολύτιμο τεκμήριο

​Η οθωμανική απογραφή του 1846, η οποία δημοσιεύεται για πρώτη φορά μέσω της έρευνας του Ευάγγελου Τσακνάκη, αποτελεί «φωτογραφία» μιας κρίσιμης περιόδου για το χωριό. Τα στοιχεία, μεταγραμμένα από την αραβική στην τούρκικη γραφή από τον οθωμανολόγο Levent Kayapinar, αποκαλύπτουν έναν οικισμό σε συρρίκνωση.

​Ο Πληθυσμός σε αριθμούς

​Το 1846, η Δολίχη αριθμούσε μόλις 17 οικογένειες.

• ​Σύνολο αρρένων: 49 άτομα.

• ​Εκτιμώμενος πληθυσμός: Περίπου 100 άτομα (συνυπολογίζοντας γυναίκες και κορίτσια που δεν απογράφονταν).

• ​Ηλικιακό εύρος: Από 2 έως 65 ετών.

​Σε σύγκριση με τις 215 οικογένειες του 1570, η μείωση είναι δραματική, γεγονός που αποδίδεται πιθανώς σε μεταναστεύσεις για λόγους ασφαλείας ή στις αλλεπάλληλες επιδημίες πανώκλας που έπληξαν την Ελασσόνα από τον 15ο έως τον 18ο αιώνα.

​Κοινωνικά και Οικονομικά Χαρακτηριστικά

​Η απογραφή δεν κατέγραφε μόνο ονόματα, αλλά και σωματικά χαρακτηριστικά για την ταυτοποίηση των ανδρών, όπως το ανάστημα και το χρώμα του μουστακιού (ξανθό, μαύρο, γκρίζο).

​Επαγγέλματα και Φορολογία

​Η οικονομική ζωή της Δολίχης το 1846 ήταν κυρίως αγροτική:

• ​Ζευγίτες: 12 αρχηγοί οικογενειών (γεωργοί που καλλιεργούσαν με ζευγάρι ζώων).

• ​Λοιπά επαγγέλματα: Ένας κηπουρός (μπαχτσεβάνος), ένας εργάτης (χουσμεκιάρης) και ένας νεωκόρος της εκκλησίας.

• ​Φορολογική διαστρωμάτωση: 8 άτομα πλήρωναν υψηλή φορολογία, 21 μέτρια και 5 χαμηλή, ενώ 15 ανήλικοι εξαιρούνταν.

​Η ύπαρξη νεωκόρου αποδεικνύει ότι, παρά τον μικρό πληθυσμό, οι κάτοικοι διατηρούσαν ενεργό τον ναό τους.

​Τα Επώνυμα της Δολίχης: Τότε και Τώρα

​Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της έρευνας είναι η σύνδεση (ή η έλλειψη αυτής) των ονομάτων του 1846 με τα μεταγενέστερα Μητρώα Αρρένων.

• ​Ονόματα του 1846: Τα επώνυμα ήταν κυρίως πατρώνυμα (π.χ. Αδάμου, Ζάχου, Στεργίου), παρωνύμια (π.χ. Ντόμπρος, Ντόβας) ή επαγγελματικά (π.χ. Λαβίδας).

• ​Μεταγενέστερη εξέλιξη: Πολλά σημερινά επώνυμα φαίνεται να προέρχονται από μετοικήσεις από γειτονικές περιοχές (π.χ. οι Τσακνάκηδες από τη Βερδικούσια ή οι Βαλιώτες από το Άζωρο).

• ​Η περίπτωση Λαβίδα – Γκόγκου: Η έρευνα αποκαλύπτει ότι το παλαιό επώνυμο Λαβίδας φαίνεται να αντικαταστάθηκε σε κάποιες περιπτώσεις από το Γκόγκος στις αρχές του 20ού αιώνα.

​Οι Μαρτυρίες των Περιηγητών

​Μετά την απογραφή του 1846, περιηγητές όπως ο Léon Heuzey (1860) περιγράφουν τη Δολίχη ως έναν φτωχό οικισμό 12 σπιτιών με πολλά ερείπια, αποτέλεσμα ίσως της επανάστασης του 1854. Ωστόσο, προς το τέλος του 19ου αιώνα, ο πληθυσμός άρχισε να ανακάμπτει, φτάνοντας τους 172 κατοίκους το 1904 και τους 216 το 1913.

​Πηγή: Ευάγγελος Β. Τσακνάκης, Ιστορικά στοιχεία για τη Δολίχη της Ελασσόνας το 1846, Θεσσαλικό Ημερολόγιο.