​Η διερεύνηση της καταγωγής του ανθρώπου αποτελεί ένα από τα πιο σύνθετα και πολυδιάστατα πεδία της επιστημονικής έρευνας. Στο πλαίσιο του 4ου Φεστιβάλ Περραιβική Τρίπολις στη Δολίχη το καλοκαίρι του 2011, ο διαπρεπής ανθρωπολόγος και ερευνητής του Σπηλαίου Πετραλώνων, Άρης Πουλιανός (1924-2022), παρουσίασε τις ανατρεπτικές του θέσεις σχετικά με την ανθρωπογένεση. Η ομιλία αυτή, η οποία καταγράφηκε από τον πολιτισμολόγο Ευάγγελο Τσακνάκη, προσφέρει μια συμπυκνωμένη εικόνα της θεωρίας που αμφισβητεί το κυρίαρχο επιστημονικό παράδειγμα.

​Η Αμφισβήτηση της «Αφρικανικής Θεωρίας»

​Κεντρικός άξονας της επιχειρηματολογίας του Πουλιανού υπήρξε η απόρριψη της ευρέως αποδεκτής θεωρίας ότι το ανθρώπινο είδος εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αφρική πριν από περίπου 2,5-3 εκατομμύρια χρόνια. Κατά τον Πουλιανό, ο Κάρολος Δαρβίνος υπέπεσε σε θεμελιώδες σφάλμα ως προς τον χρόνο και τον τόπο της ανθρωπογένεσης.

​Ο Έλληνας ανθρωπολόγος υποστήριξε ότι η διαδικασία αυτή ξεκίνησε πολύ νωρίτερα, πριν από 13 εκατομμύρια χρόνια, με επίκεντρο τη νοτιοανατολική Ευρώπη και ειδικότερα τον ελλαδικό χώρο. Σύμφωνα με αυτή την υπόθεση, οι αρχάνθρωποι εξαπλώθηκαν από την Ελλάδα προς τον υπόλοιπο κόσμο, αποκτώντας διαφορετικά μορφολογικά χαρακτηριστικά (όπως το χρώμα του δέρματος) μέσω της προσαρμογής τους στα εκάστοτε περιβάλλοντα.

​Ο «Ελλαδοπίθηκος» και η Βιοκοινωνική Εξέλιξη

​Η θεωρητική θεμελίωση του Πουλιανού βασίζεται στο εύρημα του Ελλαδοπιθήκου. Σύμφωνα με τον ερευνητή:

• ​Ο Ελλαδοπίθηκος έζησε στην Εύβοια πριν από 13 εκατομμύρια χρόνια και αποτελεί το πρώτο ον με χαρακτηριστικά όρθιας στάσης.

• ​Η μετάβαση από τη δενδρόβια ζωή στο έδαφος προκλήθηκε από έντονες ηφαιστειακές εκρήξεις, αναγκάζοντας τους προγόνους του ανθρώπου να προσαρμοστούν σε νέα περιβάλλοντα.

• ​Η όρθια στάση δεν ήταν απλώς μια βιολογική μεταβολή, αλλά ο καταλύτης για την ανάπτυξη της νόησης, του λόγου και του πολιτισμού.

​Ο Πουλιανός υποστήριξε σθεναρά ότι οι Έλληνες αποτελούν έναν αυτόχθονα πληθυσμό με ρίζες εκατομμυρίων ετών, καταρρίπτοντας τις θεωρίες περί μεταγενέστερων μεταναστευτικών ρευμάτων από τον Βορρά ή την Αφρική.

​Επιστήμη, Θρησκεία και Διεθνής Απήχηση

​Ο Πουλιανός δεν δίστασε να τοποθετηθεί στο ζήτημα της σχέσης επιστήμης και θρησκείας. Παρότι εξέφρασε τον σεβασμό του προς τον κλήρο, υποστήριξε ότι ο Θεός αποτελεί ανθρώπινο δημιούργημα που ακολούθησε την εξέλιξη της ανθρώπινης νόησης. Για τον ίδιο, η επιστήμη της ανθρωπολογίας οφείλει να είναι προσβάσιμη σε όλη την κοινωνία και όχι μόνο σε μια κλειστή ομάδα ειδικών.

​Όσον αφορά την επιστημονική αποδοχή των θέσεών του, ο ίδιος ανέφερε ότι τα πορίσματά του παρουσιάστηκαν σε διεθνή συνέδρια (όπως στην Κίνα) ενώπιον χιλιάδων συνάδελφων του, προκαλώντας έντονο ενδιαφέρον και διάλογο. Παράλληλα, τόνισε τη σημασία της παραμονής των ευρημάτων, όπως τα οστά των Πετραλώνων, στην Ελλάδα ως μέσο προάσπισης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

​Συμπέρασμα

​Η ομιλία του Άρη Πουλιανού στη Δολίχη αποτέλεσε μια «κατάθεση ζωής» και μια πρόκληση για την παγιωμένη επιστημονική σκέψη. Αν και οι θεωρίες του παραμένουν αντικείμενο συζήτησης και, συχνά, αμφισβήτησης, η προσπάθειά του να συνδέσει τον ελλαδικό χώρο με τις απαρχές της ανθρωπότητας αναδεικνύει την ανθρωπολογία ως μια δυναμική διαδικασία συνεχούς επανεξέτασης των πηγών και των δεδομένων μας.