Η καλλιέργεια του καπνού αποτέλεσε για περίπου μισό αιώνα τον κεντρικό πυλώνα της οικονομικής ζωής στη Δολίχη, επηρεάζοντας καθοριστικά την κοινωνική δομή και την καθημερινότητα των κατοίκων της. Από τα μέσα του 20ού αιώνα έως τις αρχές του 21ου, η δραστηριότητα αυτή συνιστούσε ένα συλλογικό βίωμα που απαιτούσε τη στράτευση του συνόλου του εργατικού δυναμικού κάθε οικογένειας.

​Οργανωτικά και Τεχνικά Χαρακτηριστικά της Παραγωγής

​Η παραγωγική διαδικασία χαρακτηριζόταν από την ένταση εργασίας και την ανάγκη για εξειδικευμένη φροντίδα σε κάθε στάδιο. Οι οικογένειες καλλιεργούσαν κατά μέσο όρο εκτάσεις 7 έως 15 στρεμμάτων. Η προετοιμασία ξεκινούσε τον Φεβρουάριο με τη δημιουργία των «παρνικιών» (βραγιών) για τη σπορά. Η μεταφύτευση στο χωράφι λάμβανε χώρα τον Μάιο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τεχνολογική εξέλιξη της διαδικασίας: ενώ αρχικά η φύτευση γινόταν χειρονακτικά με το εργαλείο «τσιβί», μεταγενέστερα υιοθετήθηκαν ειδικές μηχανές και τρακτέρ που διευκόλυναν τη φύτευση σε αυλάκια, γνωστά ως «καρίκια».

​Η Συγκομιδή και η Μεταποιητική Διαδικασία

​Η συγκομιδή, η οποία αποκαλούνταν «σπάσιμο», ξεκινούσε τον Ιούλιο. Η συλλογή των φύλλων ακολουθούσε μια αυστηρή ιεραρχία τεσσάρων σταδίων («χέρια»), από τη βάση προς την κορυφή του φυτού:

1. ​Πατόφυλλο: Τα πρώτα φύλλα της βάσης.
2. ​Δεύτερο και Τρίτο χέρι: Τα στάδια με τη μεγαλύτερη παραγωγική απόδοση.
3. ​Ούτσια: Τα τελευταία φύλλα της κορυφής.

​Μετά τη συλλογή, τα φύλλα μεταφέρονταν στην οικία του παραγωγού για το «ραμμάτιασμα». Η εξέλιξη από το παραδοσιακό ράψιμο με βελόνες στη χρήση ηλεκτρικών ή χειροκίνητων μηχανών αντανακλά την προσπάθεια για αύξηση της αποδοτικότητας σε μια ιδιαίτερα χρονοβόρα διαδικασία. Η αποξήρανση πραγματοποιούνταν σε ειδικές μεταλλικές κατασκευές, τους «κρεμανταλάδες».

​Η Ολοκλήρωση του Κύκλου και η Παρακμή

​Η διαδικασία ολοκληρωνόταν το φθινόπωρο. Τον Οκτώβριο, η φυσική υγρασία καθιστούσε τα φύλλα εύκαμπτα, επιτρέποντας τη δεματοποίησή τους στην «κάσα», μια ξύλινη κατασκευή που έδινε το τελικό σχήμα στα δέματα πριν την πώλησή τους στους εμπόρους.

Ωστόσο, η καπνοκαλλιέργεια στη Δολίχη άρχισε να φθίνει μετά το 2005, οδηγούμενη σταδιακά στην πλήρη εγκατάλειψη. Η μετάβαση αυτή σηματοδότησε το τέλος μιας εποχής που ταυτίστηκε με τον μόχθο, την οικογενειακή συνεργασία και την οικονομική επιβίωση της τοπικής κοινωνίας

​Βασισμένο στο άρθρο του Ευάγγελου Τσακνάκη, για το περιοδικό «ἐν Ὀλύμπῳ» (Τεύχος 33, 2025).