Αρχαία Περραιβία | Περραιβική Τρίπολις 
Αρχαϊκά – κλασικά χρόνια | Ελληνιστικά – Ρωμαϊκά χρόνια | Παλαιοχριστιανικοί χρόνοι | Από τους βυζαντινούς χρόνους, στις οθωμανικές απογραφές και στα μοναστικά έγγραφα | Περιηγητές του 19ου και 20ού αιώνα | Από τον 20ό αιώνα μέχρι τις μέρες μας
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: Τοπωνύμια | ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β: Προσωπογραφία Δολιχαίων | ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ: Κοινοτικό Συμβούλιο | ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ: Αγωνιστές και Θύματα της περιόδου 1940-1950 | ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε: Οι εκπαιδευτικοί στη Δολίχη, περιόδου 1977-1998 | Βιβλιογραφία

Η διοικητική θέση της Δολίχης στην ελεύθερη Ελλάδα και στην τοπική αυτοδιοίκηση

Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912) και τη νίκη της Ελλάδας προσαρτήθηκαν σ’ αυτήν οι νέες χώρες. Το 1919 ο οικισμός Σέλος (Πύθιο) αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα του Σέλους στην οποία υπήχθησαν και οι οικισμοί Δούχλιστα (Δολίχη), Δεμιράδες (Κοκκινόγη) και η Μονή του Αγίου Αντωνίου».[1] Το 1928, η Δούχλιστα μετονομάστηκε σε Δολίχη.[2]

Εικ. 6. Απόσπασμα από το ΦΕΚ της μετονομασίας του οικισμού.

Ως αυτόνομη κοινότητα, η Δολίχη αναγνωρίστηκε το έτος 1966[3] και παρέμεινε μέχρι και το έτος 1998. Το χρονικό διάστημα αυτό λειτούργησαν 7 κοινοτικά συμβούλια (βλ. Παράρτημα Γ). Από το 1999 η Κοινότητα της Δολίχης καταργήθηκε και μαζί με την Κοινότητα του Λιβαδίου συναποτέλεσαν τον Δήμο Λιβαδίου, με έδρα τον ομώνυμο οικισμό έως και το 2010.[4]

Το 2011 συστάθηκε ο Δήμος Ελασσόνας αποτελούμενος από τις δημοτικές ενότητες (πρώην δήμους) Αντιχασίων, Ελασσόνας, Λιβαδίου, Ολύμπου, Ποταμιάς, Σαρανταπόρου και τις κοινότητες Βερδικούσιας, Καρυάς και Τσαριτσάνης, οι οποίες καταργήθηκαν.[5] Η Δολίχη έκτοτε αποτελεί τοπική κοινότητα του Δήμου Ελασσόνας. Στο Παράρτημα Γ αναφέρονται αναλυτικά όλα τα συμβούλια της κοινότητας.

Τα επώνυμα των πρώτων εγγεγραμμένων κατοίκων

 

Τα πρώτα μοναδικά επώνυμα[6] των κατοίκων, τα οποία καταχωρίστηκαν στα Μητρώα Αρρένων της Δολίχης (Δούχλιστας), με βάση το έτος γέννησής τους είναι τα εξής:

Ντουντούμης[7] Δημήτριος Ιωάν. 1864,
Τσόγκας Βασίλειος Ιωάν. 1864,
Τσακνάκης Νικόλας Γούλα 1881,
Θεοδωράκης Κωνσταντίνος Δημ. 1884,
Τζίκας Νικόλαος Κων. 1886,
Γκόγκου Θεόδωρος Ιωάν. 1899,
Βαλιώτης Βασίλειος Δημ. 1900,
Μάντζαρης Κωνσταντίνος Δημ. 1900,[8]
Καμαγιάννης Παναγιώτης Φώτ. 1901,
Λιόλιου Δημήτριος Θεόδ. 1901,
Κατσάρας Ιωάννης Αθ. 1902,
Σογλής Αθανάσιος Κων. 1902,
Μιχαήλ Αντώνιος Νικ. 1903,
Μπαλανίκας Νικόλαος Κων. 1907,
Γκουτζουρέλας Αθανάσιος Δημ. 1912,
Μπαλαούρας Φώτιος Γεωργ. 1913,
Παπακων/νου Ζήση Κων/νος 1916,
Αστερίου Φώτιος Νικ. 1920,
Φωτίου Σπυρίδων Αθ. 1925,
Λουτριώτης Αριστείδης Αθ. 1930,
Παπαδημητρίου Γεώργιος Κων. 1934.

Είναι γνωστό, ακόμη, το μη εγγεγραμμένο στα Μητρώα Αρρένων πρόσωπο του Θωμά Ρουπακιά στη Δολίχη, ο οποίος δεν άφησε άρρενες απογόνους με αποτέλεσμα το επώνυμό του να μην διατηρείται σήμερα.

Τα επώνυμα των κατοίκων, τα οποία υφίστανται σήμερα στην κοινότητα είναι τα εξής: Αστερίου, Βαλιώτης<Βουβαλιώτης, Γκόγκος, Γκουτζουρέλας, Θεοδωράκης, Καμαγιάννης, Καραπέτσης, Κατσάρας, Κλεισιάρης, Λιόβας, Λιόλιος, Μαντζάρας, Μπαλανίκας, Παπαδημητρίου, Παπακωνσταντίνου, Σουγλής, Τζίκας, Τιγανής, Τσακνάκης, Τσιόγκας, Φωτίου.

 

Εικ. 7. Οι αδελφοί Βασίλειος και Νικόλαος Τσακνάκης. (Η φωτογραφία είναι από το οικογενειακό αρχείο του γράφοντος).

Εικ. 8. Η οικογένεια του Αθανασίου Μαντζάρα. (Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Πολιτιστικού Συλλόγου).

Ο πληθυσμός της Δολίχης

Με βάση τις απογραφές, που διενεργήθηκαν από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, ο πληθυσμός της Δολίχης καταγράφηκε ως εξής:[9]

1913: 216 (άνδρες: 120, γυναίκες: 96)	1951: 431	1991: 496
1921: 223 (άνδρες: 123, γυναίκες: 100)	1961: 497	2001: 473
1928: 253 (άνδρες: 128, γυναίκες: 125)	1971: 492	2011: 440
1940: 382 (άνδρες: 190, γυναίκες: 192)	1981: 546

Η Δολίχη, βάσει της απογραφής του 2011, κατατάσσεται στην 21η θέση, μεταξύ των 58 οικισμών του Δήμου Ελασσόνας. Σύμφωνα με την καταγραφή του πληθυσμού, η οποία διενεργήθηκε από τον γράφοντα, κατά τον Μάιο του 2018, στη Δολίχη βρέθηκαν 129 νοικοκυριά και διέμεναν συνολικά 319 κάτοικοι (163 άνδρες και 156 γυναίκες, βλ. Γράφημα 1), το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων (54,85%) είχαν ηλικία μεγαλύτερη των 60 ετών.

Ηλικία 1-19: 23 (13 αγόρια, 10 κορίτσια)	Ηλ.60-69: 56 (26 άνδρες, 30 γυναίκες)
Ηλ. 20-29: 17 (11 άνδρες, 6 γυναίκες)	Ηλ.70-79: 68 (31 άνδρες, 37 γυναίκες)
Ηλ.30-39: 24 (17 άνδρες, 7 γυναίκες)	Ηλ.80-89: 47 (25 άνδρες, 22 γυναίκες)
Ηλ.40-49: 33 (19 άνδρες, 14 γυναίκες)	Ηλ.90-άνω 4 (1 άνδρας, 3 γυναίκες)
Ηλ. 50-59: 47 (20 άνδρες, 27 γυναίκες)

Γράφημα 1. Πραγματικός Πληθυσμός.

Μεταξύ των επαγγελματιών της κοινότητας, οι αγρότες αποτελούν το 15,67%, οι κτηνοτρόφοι το 9,40%, οι ελεύθεροι επαγγελματίες το 5,02% και οι ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι  το 6,27%. Οι συνταξιούχοι καταλαμβάνουν ένα σημαντικό ποσοστό (40,44%), οι γυναίκες που ασχολούνται με τα οικιακά (12,23%) και οι μαθητές – σπουδαστές (10,97%) συμπληρώνουν το σύνολο του πληθυσμού.

Η δεκαετία του 1940

Οι συνέπειες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου Πολέμου δεν άφησαν ανεπηρέαστη και την Κοινότητα της Δολίχης. Στο Αλβανικό Μέτωπο καταγράφτηκε ένας νεκρός (εικ. 9), ενώ στα επόμενα χρόνια οι νεκροί αυξήθηκαν, καθώς αρκετοί κάτοικοι συμμετείχαν στην Αντίσταση και στον Δημοκρατικό Στρατό, ενώ άλλοι είτε εξορίστηκαν είτε μετατράπηκαν σε πολιτικούς πρόσφυγες (βλ. Παράρτημα Δ).

Εικ. 9. Ο Κων/νος Βασ. Τσακνάκης με τη σύζυγό του Δέσποινα, το γένος Θ. Ρουπακιά. (Η φωτογραφία είναι προσφορά της κόρης του Αμαλίας Μαντζάρα στον Πολιτιστικό Σύλλογο).

Το δημοτικό σχολείο

Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, στη Δολίχη λειτουργούσε μονοτάξιο Δημοτικό Σχολείο, το οποίο ήταν λιθόκτιστο, περιλάμβανε μία αίθουσα για κατοικία του δασκάλου και βρισκόταν 100 μέτρα δυτικά του σημερινού σχολικού διδακτηρίου. Το έτος 1943 κάηκε ολοσχερώς από τη φωτιά, την οποία προκάλεσαν οι Γερμανοϊταλοί, και μέχρι το 1950, καθώς δεν υπήρχε διδακτήριο, πραγματοποιούνταν σποραδικά μαθήματα από τον ιερέα του χωριού ή από ιδιώτες γραμματοδιδασκάλους. Το 1950 ανεγέρθηκε και εγκαινιάστηκε στις 21 Νοεμβρίου του ίδιου έτους το σχολικό διδακτήριο, με δαπάνη 61.000δραχμών της τότε βασίλισσας Φρειδερίκης, η οποία ήταν επικεφαλής του εράνου «Πρόνοια Συμμοριοπλήκτων». Λειτούργησε ως μονοτάξιο σχολείο με μία αίθουσα και 107 μαθητές, στις 16.10.1950 με δασκάλα την Ιουλία Γ. Ιακωβάτου (εικ.10). Κατά τα έτη 1951-1952 ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός διένειμε στους μαθητές γραφική ύλη και είδη ιματισμού και, κατά καιρούς, η Επιθεώρηση των Δημοτικών Σχολείων της Ελασσόνας παρείχε σχολικά βιβλία. Μερικά χρόνια αργότερα κτίσθηκε και δεύτερη αίθουσα, αριστερά της προϋπάρχουσας και μέχρι σήμερα διατηρείται η ίδια μορφή.[10]

Εικ. 10. Το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου το έτος 1953.

(Η φωτογραφία σώζεται στα ΓΑΚ, Αρχεία Ν. Λάρισας).

Το έτος 1975, υπό τη διεύθυνση του Αθ. Αργυρόπουλου, έλαβαν 41 ενήλικες μαθητές απολυτήριο του δημοτικού (απορρίφθηκαν δύο), οι οποίοι φοίτησαν στο νυχτερινό σχολείο που λειτούργησε για τον σκοπό αυτό.[11]

Το σχολείο συνέχισε να λειτουργεί, άλλοτε ως διθέσιο και άλλοτε ως τριθέσιο (βλ. Παράρτημα Ε) μέχρι το έτος 2010, οπότε η λειτουργία του διακόπηκε, λόγω του μικρού αριθμού παιδιών της Κοινότητας.

Εκπροσώπηση στο ελληνικό κοινοβούλιο

Από τη Δολίχη καταγόταν ο Δημήτριος (Τάκης) Τσιόγκας (1956-2010), όπου μεγάλωσε. Εκτός από πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου της Λάρισας (1999-2010), διετέλεσε βουλευτής του ΚΚΕ, από το 2001 έως το 2008.[12] Απεβίωσε το έτος 2010 και κηδεύτηκε στη γενέτειρά του. Η Κοινότητα της Δολίχης και ο Δήμος Ελασσόνας, τιμώντας τη μνήμη του, έδωσαν το όνομά του στην αίθουσα του πολιτιστικού κέντρου. Στη Λάρισα η αίθουσα συνεδριάσεων του Εργατικού Κέντρου και μία οδός φέρουν το όνομά του. 

Εικ. 11. Μαθητές του Δημοτικού Σχολείου της Δολίχης σε εκδήλωση της εθνικής εορτής, τη δεκαετία του 1960. Από τους ενήλικες και από αριστερά διακρίνονται οι: Ευθύμιος Μαντζάρας, ο διευθυντής του σχολείου Ιωάννης Βασιλειάδης, ο πατέρας και η σύζυγός του δασκάλα Κανέλα Χίνη και ο Κων/νος Θεοδωράκης (η φωτογραφία είναι του Πολιτιστικού Συλλόγου).

Δραστηριοποίηση εθελοντικών Φορέων

Το έτος 1979 ιδρύθηκε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Δολίχης «Η Τριπολίτιδα», ο οποίος μέχρι σήμερα διοργανώνει εκδηλώσεις, όπως το καθιερωμένο παραδοσιακό πανηγύρι 5-6 Αυγούστου και το αρχαιολογικού – ιστορικού ενδιαφέροντος φεστιβάλ «Περραιβική Τρίπολις». Στο ενεργητικό του έχει την ίδρυση και λειτουργία του Λαογραφικού Μουσείου και μία σειρά εθελοντικών  και πολιτιστικών δράσεων.

Ο αθλητικός όμιλος «Ο Δολιχιακός» ιδρύθηκε το 1977 και συμμετείχε, ανελλιπώς, σε όλες τις διοργανώσεις πρωταθλημάτων από την Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων ν. Λάρισας. Την αγωνιστική περίοδο 2018-2019 η ποδοσφαιρική ομάδα διέκοψε για πρώτη φορά τη δραστηριότητά της.

Ο Σύλλογος Γυναικών, ο οποίος ιδρύθηκε το έτος 2009, έλαβε την ονομασία του από την αρχαία Φίλα Ευβιότου, τη Δολιχαία. Οι δράσεις του, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν και την αναβίωση των εθίμων της Δολίχης.

[1]. Ν. 1615/1919, παρ. 25 (ΦΕΚ 3, τ. Α΄) «Περί συστάσεως κοινοτήτων εν τη επαρχία Ελασσόνας», υπογραφή απόφασης από τον βασιλέα Αλέξανδρο στις 31.12.1918.

[2]. Με το Διάταγμα του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη (19.7.1928), ΦΕΚ 156/1928 τ. Α΄, η Κοινότητα του Σέλους μετονομάστηκε σε Κοινότητα του Πυθίου και ο οικισμός Δούχλιστα της ίδιας κοινότητας μετονομάστηκε σε Δολίχη.

[3]. Με το Βασιλικό Διάταγμα του Κωνσταντίνου υπ’ αριθμ. 575/ 4.6.1966, (ΦΕΚ 136/1966, τ. Α΄) η Δολίχη αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα με το όνομα Κοινότητα Δολίχης, με έδρα τον ομώνυμο συνοικισμό, στην επαρχία της Ελασσόνας.

[4]. Ν. 2539/1997 (ΦΕΚ 244/1997, τ. Α΄) «Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης (πρόγραμμα Καποδίστριας)», υπογραφή του προέδρου Ελληνικής Δημοκρατίας Κων/νου Στεφανόπουλου.

[5]. Ν. 3852/2010 (ΦΕΚ 87/2010, τ. Α΄) «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης», υπογραφή του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια.

[6]. Τα στοιχεία αντλήθηκαν από τα αρχεία της Κοινότητας της Δολίχης του Δήμου Ελασσόνας.

[7]. Το επώνυμο Ντουντούμης μας θυμίζει το τοπωνύμιο Ντουντούμη στην περιοχή της Δολίχης.

[8]. Ο Κωνσταντίνος Μάντζαρης άλλαξε το επώνυμό του σε Παπαδημητρίου. Το δε επώνυμο Μάντζαρης αποτελεί παραλλαγή του επιθέτου Μαντζάρας, το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα.

[9]. Τα αρχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο. Βλ. Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε./ Μεταβολές στην Τ.Α. (δικτυογραφία).

[10]. Η έρευνα για το Δημοτικό Σχολείο πραγματοποιήθηκε στα ΓΑΚ, Αρχεία Ν. Λάρισας, όπου διατηρούνται τα σχετικά τεκμήρια.

[11]. ΓΑΚ, Αρχεία Ν. Λάρισας.

[12]. Βουλή των Ελλήνων (δικτυογραφία).