Πέντε χιλιόμετρα δυτικά του Ολύμπου, σε υψόμετρο 586 μέτρων εκτείνεται η Δολίχη. Περιβάλλεται βόρεια από το όρος Ξύλο, νότια από το λοφώδες ύψωμα του προφήτη Ηλία, ενώ ανατολικά συνορεύει με την περιοχή του Πυθίου και δυτικά με την περιοχή του Λιβαδίου. Ο οικισμός καταλαμβάνει έκταση περίπου 400 στρεμμάτων. Ολόκληρη η κτηματική περιφέρεια της Δολίχης καταλαμβάνει περίπου 18.000 στρέμματα, από τα οποία η καλλιεργήσιμη έκταση ανέρχεται περίπου σε 6.000 στρέμματα.
Χιλιομετρικές αποστάσεις από πόλεις της Ελλάδος
- Ελασσόνα, 23 χλμ
- Λάρισα, 62 χλμ
- Κατερίνη, 49 χλμ
- Κοζάνη, 77 χλμ
- Θεσσαλονίκη, 120 χλμ
- Αθήνα, 416 χλμ
Η Δολίχη χαρακτηρίζεται από την πεδινή της έκταση και τους μεγάλους ανοικτούς χώρους. Συγκεκριμένα πρόκειται για μεγάλες εκτάσεις, οι οποίες χρειάζονται τακτική φροντίδα.
Καθαριότητα, περιποίηση πρασίνου
- Κεντρική Πλατεία
- Πάρκο έναντι της πλατείας και του Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου
- Δημοτικό Σχολείο
- Πάρκο «Λιολιάδες»
- Εκκλησία, προαύλιος χώρος και περιοχή έξω από αυτόν
- Γήπεδο (περιοχή μπάσκετ και βόλεϊ)
- Παρτέρι «Σουγλάδες»
- Πάρκο «Αγία Παρασκευή»
- Πάρκο «Μετόχι»
- Περιοχή «Αγίου Νικολάου, Μετόχι»
- Νεκροταφείο
- Αρχαιολογικός χώρος «Καστρί Δολίχης»
Το απορριμματοφόρο του Δήμου επισκέπτεται τη Δολίχη κάθε εβδομάδα, ημέρα Πέμπτη. Τα μεγάλα αντικείμενα (έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές κλπ) συλλέγονται από τη αρμόδια Υπηρεσία του Δήμου, έπειτα από προγραμματισμό για τη μεταφορά τους με ειδικό όχημα.
Η Υπηρεσία Πρασίνου, σε συνεργασία με τον εκάστοτε Πρόεδρο, φροντίζει για την περιποίηση των χώρων που απαιτούν αποψίλωση και καθαριότητα.
Το απορριμματοφόρο της ανακύκλωσης επισκέπτεται τακτικά τη Δολίχη και αδειάζει τους μπλε κάδους απορριμμάτων.
Οι λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας συλλέγονται και ανακυκλώνονται από την αρμόδια Υπηρεσία του Δήμου Ελασσόνας.
Οι παντός τύπου μπαταρίες τοποθετούνται στην είσοδο του Τοπικού Καταστήματος της Κοινότητας της Δολίχης σε ειδικό δοχείο συλλογής ή παραδίδονται στην αρμόδια Υπηρεσία του Δήμου.
Η κοινότητα της Δολίχης φωτίζεται επαρκώς από το δημοτικό φωτισμό. Υπάρχουν σημεία όμως τα οποία πρέπει να φωτιστούν. Η αρμόδια Υπηρεσία βρίσκεται στα γραφεία του Δήμου Ελασσόνας και μεριμνά για την αντικατάσταση των καμένων λαμπτήρων.
Σύμφωνα με την καταγραφή του πληθυσμού, η οποία διενεργήθηκε από τον Πρόεδρο της Κοινότητας, κατά τον Μάιο του 2018, στη Δολίχη βρέθηκαν 129 νοικοκυριά και διέμεναν συνολικά 319 κάτοικοι (163 άνδρες και 156 γυναίκες, βλ. Γράφημα 1), το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων (54,85%) είχαν ηλικία μεγαλύτερη των 60 ετών.
| Ηλικία 1-19: 23 (13 αγόρια, 10 κορίτσια) | Ηλ. 60-69: 56 (26 άνδρ. 30 γυν.) |
| Ηλ. 20-29: 17 (11 άνδρες, 6 γυναίκες) | Ηλ. 70-79: 68 (31 άνδρ. 37 γυν.) |
| Ηλ.30-39: 24 (17 άνδρες, 7 γυναίκες) | Ηλ. 80-89: 47 (25 άνδρ. 22 γυν.) |
| Ηλ.40-49: 33 (19 άνδρες, 14 γυναίκες) | Ηλ. 90-άνω 4 (1 άνδρ. 3 γυν.) |
| Ηλ. 50-59: 47 (20 άνδρες, 27 γυναίκες) |
Μεταξύ των επαγγελματιών της κοινότητας, οι αγρότες αποτελούν το 15,67%, οι κτηνοτρόφοι το 9,40%, οι ελεύθεροι επαγγελματίες το 5,02% και οι ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι το 6,27%. Οι συνταξιούχοι καταλαμβάνουν ένα σημαντικό ποσοστό (40,44%), οι γυναίκες που ασχολούνται με τα οικιακά (12,23%) και οι μαθητές – σπουδαστές (10,97%) συμπληρώνουν το σύνολο του πληθυσμού.
Η κοινότητα της Δολίχης υδρεύεται από δύο γεωτρήσεις: στη θέση «Δραγασιά» και στη Θέση «Καλόγηρος». Χρησιμοποιούνται δύο υδραγωγεία το νερό των οποίων αναμιγνύεται στο υδρευτικό δίκτυο στο ύψος του κρουνού της Πυροσβεστικής στη θέση «Γερανός».
Μέχρι την περίοδο της δημαρχίας Λιβαδίου Αθανασίου Καψάλη (1999-2002), ο οικισμός της Δολίχης υδρευόταν από τη γεώτρηση «Φωτίου», το νερό της οποίας ήταν ακατάλληλο για πόση και μεταφερόταν στο υδραγωγείο με αγωγό αμιάντου. Χρησιμοποιήθηκαν οι γεωτρήσεις στις θέσεις «Τρόχαλο» και «Δραγασιά» το νερό των οποίων ήταν επίσης ακατάλληλο και για το λόγο αυτό τοποθετήθηκαν ειδικά φίλτρα στο υδραγωγείο προκειμένου να συγκρατούνται τα μέταλλα του νερού, χωρίς αποτέλεσμα. Επί δημαρχίας Ιωάννου Γκούμα (2003-2006) εξορύχτηκε νέα υδρευτική γεώτρηση στη θέση «Ξηρολάκκι» για την επίλυση του προβλήματος. Οι υψηλές τιμές των νιτρικών, όμως, κατέστησαν το πόσιμο νερό, επίσης, ακατάλληλο (πρόκειται για το νερό που οι κάτοικοι της Δολίχης πίνουν μέχρι σήμερα). Στη συνέχεια, επί δημαρχίας Γεωργίου Γαλάνη (2007-2010) εξορύχτηκε νέα υδρευτική γεώτρηση στη θέση «Καλόγηρος» του Λιβαδίου, το νερό της οποίας βρέθηκε κατάλληλο και αρχικά επαρκές και κατασκευάστηκε νέο υδραγωγείο. Διαπιστώθηκε, όμως, στη συνέχεια, ότι το νερό της γεώτρησης δεν επαρκούσε να καλύψει τις ανάγκες της περιοχής. Η μικρή ποσότητα νερού αυτής της γεώτρησης αναμιγνύεται με το ακατάλληλο για πόση νερό της γεώτρησης στη θέση «Ξηρολάκκι» στην προαναφερόμενη θέση «Γερανός».
Τα επίπεδα των νιτρικών του πόσιμου νερού, σε πολλές περιπτώσεις, ξεπερνούσαν ακόμη και τα 80 mg/l, όταν το νομοθετημένο όριο ανοχής είναι 50 mg/l (βλ. οδηγίες 80/778/ΕΟΚ, 98/83/ΕΚ, ΚΥΑ Υ2/2600/2001 και ΦΕΚ 630/Β/2007).
Από τις τελευταίες επίσημες χημικές αναλύσεις, το ύψος των επιπέδων των νιτρικών του πόσιμου νερού της Δολίχης ανέρχεται σε 51 (23-6-2016) και 56 (11-7-2016).
Έπειτα από επανειλημμένες οχλήσεις, έγγραφες και προφορικές, από δημοσιεύσεις στον τύπο, από την ερώτηση βουλευτή στον υπουργό και από την επέμβαση εισαγγελέα για το θέμα (11/2018), γίνονται προσπάθειες από τη ΔΕΥΑΕΛ για την επίλυση του προβλήματος με την ανόρυξη νέας γεώτρησης στη θέση “Χατζηγώγου” (ανάθεση μελέτης ανόρυξης και αξιοποίησης). Χωρίς να έχει επιλυθεί το πρόβλημα μέχρι σήμερα.
Οι δημοτικές γεωτρήσεις στη Δολίχη βρίσκονται στις εξής τοποθεσίες: «Φουσκίνα», «Δραγασιά», «Τρόχαλο», «Φωτίου», «Λούκια» και «Στέρνα». Οι γεωτρήσεις «Δραγασιά» και «Τρόχαλο» συνδέονται στον ίδιο αγωγό με ρυθμιζόμενες βάνες, αρδεύοντας τη βορειοανατολική πλευρά των κτημάτων της Δολίχης. Η γεώτρηση στη θέση «Φουσκίνα» αντλεί μικρό όγκο νερού, ο αγωγός της κατευθύνεται νότια και με μια σύνδεση αγωγού 600 μέτρων δύναται να συνδεθεί στον ίδιο αγωγό με τη γεώτρηση της «Δραγασιάς» και του «Τρόχαλου». Ακόμη, ο αγωγός της υδρευτικής γεώτρησης στη θέση «Ξηρολάκκι», το πόσιμο νερό της οποίας είναι ακατάλληλο, μπορεί να συνδεθεί (χωρίς καμιά επέκταση) με τον εν λόγω αγωγό, σε περίπτωση που από υδρευτική χαρακτηριστεί ως αρδευτική. Οι γεωτρήσεις «Φωτίου», «Λούκια» και «Στέρνα», όπως και ο αγωγός του φράγματος στη θέση «Ψόφος» συνδέονται σε έναν αγωγό άρδευσης, ο οποίος εκτείνεται στη νοτιοδυτική πλευρά των κτημάτων της Δολίχης. Με την αποκατάσταση της βλάβης του αγωγού στο ύψος των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων του Νικολάου Τζήκα, ο αγωγός επεκτείνεται περίπου μέχρι το ύψος του αγωγού των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων του Γεωργίου Σουγλή.
Ο κεντρικός αγωγός μετακίνησης όμβριων υδάτων ξεκινάει ανατολικότερα της οικίας του Ιωάννου Θ. Λιόλιου, κατευθύνεται δυτικά μέχρι την οικία του Ζήση Τσιόγκα και στη συνέχεια νότια έως το ύψος της οικίας του Ζήση Τσακνάκη όπου συνεχίζει νοτιοδυτικά, διαπερνάει το κέντρο του οικισμού και τερματίζει νοτιοδυτικά της οικίας του Γεωργίου Κατσάρα. Ο αγωγός μετακίνησης όμβριων υδάτων περιμετρικά του γηπέδου και στην περιοχή των «Σουγλάδων» ενώνεται με τον κεντρικό αγωγό. Υφίστανται και μεγάλοι αύλακες από την είσοδο της Δολίχης, στον προφήτη Ηλία και από τη δημοτικό σχολείο μέχρι την περιοχή της εκκλησίας της Παναγίας. Η κακοτεχνία του κεντρικού αγωγού καταφάνηκε από τις πλημμύρες (2014 και 2016) όταν ελάχιστος όγκος νερού εισήλθε στην κοιλότητα του αγωγού.
Οι περισσότεροι δρόμοι εντός του οικισμού της Δολίχης είναι ασφαλτοστρωμένοι, ενώ υπάρχουν και ορισμένοι τσιμεντοστρωμένοι. Δύο τμήματα με χωματόδρομο: δυτικά του δημοτικού σχολείου και δυτικά του γηπέδου μέχρι την οικία του Απόστολου Μαντζάρα, έχουν ασφαλτοστρωθεί (2017). Σε πολλά σημεία, όμως, η εσωτερική οδοποιία είναι κατεστραμμένη από τις πλημμύρες (2014 και 2016), κυρίως στην Περιοχή των «Λιολιάδων» και στους δρόμους που ξεκινάνε από την κεντρική πλατεία με κατεύθυνση προς τον Αϊλιά και προς την οικία του Γ. Κατσάρα.
Η αγροτική οδοποιία είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο συντηρημένη, καθώς τα προηγούμενη έτη, κυρίως, έγινε ρίψη μεγάλης ποσότητας αμμοχάλικου. Το πλάτος των δρόμων έχει περιοριστεί από τους καλλιεργητές των κτημάτων σε πολλά σημεία.
Οι παιδικές χαρές στη Δολίχη βρίσκονται στο δημοτικό σχολείο, στο γήπεδο, στους Λιολιάδες και στο Μετόχι. Περιλαμβάνουν κούνιες, τσουλήθρες, ρόδες, τραμπάλες και μονόζυγα. Στο δημοτικό σχολείο δημιουργήθηκε νέα παιδική χαρά σύγχρονων προδιαγραφών. Οι υπόλοιπες παιδικές χαρές πρέπει να αντικατασταθούν από νέες οι οποίες θα πληρούν τις νόμιμες προδιαγραφές.
Ο βυζαντινός ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος δεσπόζει στην κεντρική πλατεία (βλ. ενότητα Πολιτισμός). Ο πολιούχος της Δολίχης τιμάται στον ναό του Αγίου Δημητρίου στην τοποθεσία «Τσαΐρι» (κατασκευάστηκε στη θητεία του Ηρακλή Λιόλιου με την παραχώρηση 1,600 στρ. κοινόχρηστης περιοχής από τη Δ/νση Γεωργίας προς την Κοινότητα Δολίχης, 1988), όταν κατεδαφίστηκε ο ναός ο οποίος ήταν χτισμένος στην κεντρική πλατεία. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής και ο ναός της Παναγίας βρίσκονται στο Μετόχι, ο ναός του προφήτη Ηλία είναι κτισμένος στην κορυφή του ομώνυμου λόφου και ο ναός του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στο κοιμητήριο. Μέχρι το 1990 υφίστατο και ο ναός του Αγίου Νικολάου στο Μετόχι, ο οποίος κατεδαφίστηκε με πρωτοβουλία των τοπικών Αρχών και των κατοίκων της περιοχής, μέχρι το σημείο που επενέβη ο εισαγγελέας επειδή πρόκειται για μνημείο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.
Το κτήριο του Τοπικού Καταστήματος ολοκληρώθηκε γύρω στο 1980. Αποτελείται από ισόγειο και έναν όροφο. Στο ισόγειο του καταστήματος εδρεύει ο πολιτιστικός σύλλογος «Η Τριπολίτιδα» και το αγροτικό ιατρείο. Το γραφείο του προέδρου, η αίθουσα συνεδριάσεων και το αρχείο της κοινότητας βρίσκονται στον πρώτο όροφο.
Διαμορφώθηκε στη θητεία του Ηρακλή Λιόλιου, με την παραχώρηση 13,450 στρεμμάτων από τη Δ/νση Γεωργίας προς την Κοινότητα Δολίχης (1985). Περιλαμβάνει γήπεδο ποδοσφαίρου και μπάσκετ. Στον ίδιο χώρο βρίσκονται τα αποδυτήρια των αθλητών και τα γραφεία του Αθλητικού Ομίλου «Ο Δολιχιακός», ο οποίος φροντίζει τον αθλητικό χώρο του γηπέδου. Η ποδοσφαιρική ομάδα του «Δολιχιακού» έπαψε να αγωνίζεται από την περίοδο 2018-2019.
Το κτίριο του πρώην αγροτικού συνεταιρισμού (κατασκευάστηκε περίπου το 1950) στην κεντρική πλατεία παραχωρήθηκε στον πρώην δήμο Λιβαδίου και μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο το έτος 2008. Αναδείχθηκε με αμμοβολή η πέτρα με την οποία χτίστηκε και κατασκευάστηκε κεραμοσκεπή με παραδοσιακό ρυθμό. Αποτελείται από μια μεγάλη αίθουσα, η οποία ονοματίστηκε το 2011 σε αίθουσα «Τάκη Τσιόγκα» στη μνήμη του Δολιχαίου βουλευτή Λάρισας, από WC και ένα εξωτερικό γραφείο, η χρήση του οποίου παραχωρήθηκε στο σύλλογο γυναικών «Φίλα Ευβοιότου» το 2015. Το ενοικιαστήριο για το κτίριο του αγροτικού συνεταιρισμού που είχε συναφθεί με το δήμο Λιβαδίου λήγει το έτος 2020.
Από την περίοδο της θητείας του Ηρακλή Λιόλιου στεγάζεται στο ισόγειο του κοινοτικού καταστήματος και εξυπηρετεί τις ανάγκες των δημοτών στον τομέα της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, η οποία, μέχρι το καλοκαίρι 2017, δυσχεραινόταν από την αδυναμία ικανοποιητικής πρόσβασης στο διαδίκτυο λόγω μη εκσυγχρονισμού του δικτύου τηλεφωνίας. Περιλαμβάνει μια αίθουσα αναμονής ασθενών, το εξεταστήριο και τουαλέτες WC. Οι εγκαταστάσεις βρίσκονται σε καλή κατάσταση, αλλά χρειάζονται συντήρηση και ορισμένες βελτιώσεις.
Το 1950 περίπου κτίσθηκε η δεξιά αίθουσα του δημοτικού σχολείου, με δαπάνη 61.000 δραχμών της τότε βασίλισσας Φρειδερίκης, η οποία ήταν επικεφαλής του εράνου «Πρόνοια Συμμοριοπλήκτων». Το 1963 ολοκληρώθηκε και η αριστερή αίθουσα και πλέον αποτελείται από δύο αίθουσες και ένα γραφείο. Η κατάσταση του κτιρίου είναι άριστη (κουφώματα, θέρμανση, στέγη) και το δημοτικό σχολείο λειτούργησε μέχρι το έτος 2010. Ο χώρος χρησιμοποιείται από φροντιστήριο ξένων γλωσσών το οποίο καλύπτει τις δαπάνες συντήρησης και εξυπηρετεί μαθητές δημοτών Δολίχης. Λειτουργεί μέχρι σήμερα νηπιαγωγείο σε άλλο, νέο σχετικά, κτίριο το οποίο είναι επίσης σε άριστη κατάσταση. Το παλιό νηπιαγωγείο λειτούργησε μέχρι τη θητεία του Ηρακλή Λιόλιου (1986-1990) καθώς έδωσε τη θέση του στο νέο, το οποίο περιλαμβάνει μια μεγάλη αίθουσα, γραφείο νηπιαγωγού και WC. Στο χώρο του σχολείου, σε ξεχωριστό εξωτερικό κτίριο, υπάρχει αποθήκη και λεβητοστάσιο. Ακόμη, υφίστανται τουαλέτες και βρύσες σε εξωτερικό άλλο κτίριο. Την περίοδο της θητείας του Ηρ. Λιόλιου ο αυλόγυρος του χώρου του δημοτικού σχολείου διαπλατύνθηκε στο υπερδιπλάσιο. Ο χώρος περιλαμβάνει νέα παιδική χαρά και γήπεδο μπάσκετ, το οποίο είναι ασυντήρητο.
Το κτίριο κατασκευάστηκε τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας και λειτούργησε ως σφαγείο για μερικά χρόνια. Πλέον λειτουργεί ως αποθήκη της Κοινότητας, ενώ εντός του κτιρίου βρίσκεται και ο πίνακας της αρδευτικής γεώτρησης «Στέρνα».
Κτίρια πρώην Αγροτικού Συνεταιρισμού
Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός της Δολίχης διαλύθηκε το έτος 2012 με απόφαση Γενικής Συνέλευσης (δηλαδή με ευθύνη των παρόντων μελών στη Γενική Συνέλευση και όλων των μελών του πρώην Αγροτικού Συνεταιρισμού), κατά την οποία μεταφέρθηκαν τα ακίνητα στοιχεία του στο νεοσύστατο τότε Αγροτικό Συνεταιρισμό «Ολύμπια Γη» της Ελασσόνας. Στη συνέχεια η «Ολύμπια Γη» διαλύθηκε και την οικονομική της εκκαθάριση ανέλαβε πληρεξούσιος δικηγόρος. Έπειτα από σχετική πληροφόρηση, γνωρίζουμε ότι τα οικονομικά στοιχεία του Αγροτικού Συνεταιρισμού της Δολίχης προς εκκαθάριση στο συγχωνευμένο συνεταιρισμό αφορούσαν μέχρι 31-12-2015 και ότι η ακίνητη περιουσία του θα εκποιηθεί στο πλαίσιο της οικονομικής εκκαθάρισης της «Ολύμπιας Γης». Η ακίνητη περιουσία του πρώην Αγροτικού Συνεταιρισμού της Δολίχης αποτελείται από μια μεγάλη ηλεκτροδοτούμενη αποθήκη δυτικά της κεντρικής πλατείας (κατασκευάστηκε περίπου το 1970) την οποία εκμεταλλεύονται οι τοπικοί φορείς της Δολίχης, μια πετρόκτιστη αποθήκη στα ανατολικά της πλατείας (κατασκευάστηκε περίπου το 1950) η οποία παραχωρήθηκε για είκοσι χρόνια στον πρώην Δήμο Λιβαδίου και έχει μετατραπεί σε πολιτιστικό κέντρο και μια γεφυροπλάστιγγα (κατασκευάστηκε στα μισά της δεκαετίας του ’70 περίπου) η οποία λειτουργεί με κερματοδέκτη.
Το νεκροταφείο της Δολίχης βρίσκεται δυτικά του οικισμού Μετοχίου, η ευθύνη της συντήρησης του οποίου βαραίνει το δήμο. Περιλαμβάνει την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και το οστεοφυλάκιο, τα οποία διαχειρίζεται η εκκλησιαστική επιτροπή.
- Θέση “Ξηρολάκκι”, 15 στρ (Κοινοτικό)
- Θέση “Ράχες”, στρ 23,000 (Σχολικό)
- Θέση “Αυλαγάδες”, στρ 6,721 (Σχολικό)
- Θέση “Αυλαγάδες”, στρ 2,360 (Σχολικό)
Με την ανάπλαση της κεντρική πλατείας σχεδιάστηκε η λειτουργία περιπτέρου, δυτικά της πλατείας. Το κτίριο είναι ημιτελές, έχει δημοσιευθεί η πρόσκληση για υποβολή αιτήσεων των ενδιαφερομένων δημοτών για τη λειτουργία χωρίς να έχει βρεθεί ενδιαφερόμενος για την ενοικίασή του.
Αρχαιολογικός Χώρος “Καστρί Δολίχης”[1]
Ο αρχαιολογικός χώρος “Καστρί Δολίχης” βρίσκεται περίπου 4 χιλιόμετρα δυτικά της Δολίχης. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το έτος 2002 και αποκαλύφθηκαν τρεις τρίκλιτες βασιλικές και τμήμα του περιβόλου της Ακρόπολης. Ο οικισμός κατοικείτο μέχρι τον 7ο αι. μ.Χ. και συνιστά αξιόλογο και συγκροτημένο αρχαιολογικό χώρο καθώς συνδυάζει διαφορετικού είδους κτίσματα, κοσμικού, θρησκευτικού και αμυντικού χαρακτήρα.
Από τα ευρήματα δύο εκκλησιών, της Βασιλικής Α΄ και της Βασιλικής Β΄, πιθανολογούσαν ότι επρόκειτο για την αρχαία πόλη της Δολίχης, η οποία συνέχισε να επιζεί έως και τον 6ο αι. μ.Χ. Οι επιγραφές που βρέθηκαν στη Βασιλική Α΄ χρονολογούνται στον 3ο και 2ο αι. π.Χ., στις οποίες αναφέρεται το όνομα ΦΙΛΑ ΕΥΒΙΟΤΟΥ στην πρώτη και το όνομα ΔΗΜΟΦΙΛ[ΟΣ] στη δεύτερη. Από άλλη επιγραφή που βρέθηκε στο Πύθιο η Φίλα Ευβιότου αναφέρεται ως Δολιχαία και ο Δημόφιλος ως ήρως αποθανών ανήρ Φίλας. Η τρίτη παλαιοχριστιανική βασιλική που αποκαλύφθηκε εντός της ακροπόλεως έφερε αρχαιότερο υλικό για την κατασκευή της. Στο νότιο τοίχος της είχε εντοιχισθεί βάση αγάλματος, στην οποία περιλαμβάνονται δύο επιγραφές. Η πρώτη επιγραφή περιλαμβάνει το κείμενο: [Η] ΠΟΛΙΣ Η ΔΟΛΙΧΑΙ[ΩΝ]… [Π]ΟΛΙΝ ΦΟΞΙΝΟΥ ΤΗΝ Ε[ΑΥΤΗΣ ΕΥΕ]ΡΓΕΤΙΝ και προκύπτει ότι η πόλη των Δολιχαίων τίμησε την ευεργέτιδά της, σύζυγο του Φοξίνου. Το έτος 2006 η 7η ΕΒΑ, δημοσίευσε τα νεότερα πορίσματα της έρευνάς της ταυτίζοντας τον αρχαιολογικό χώρο του «Καστριού Δολίχης» με την αρχαία πόλη της Δολίχης, για την οποία πιθανολογούσε ότι πρέπει να εκτείνεται στο χώρο κάτω από την ακρόπολη της Παλαιοχριστιανικής περιόδου. Επιπλέον, άλλες επιγραφές που βρέθηκαν στο συγκεκριμένο χώρο συνηγορούν και στην ύπαρξη ναού του Ηρακλέους.
Ο αρχαιολογικός χώρος είναι απροστάτευτος και η πρόσβαση σ’ αυτόν γίνεται μέσω χωματόδρομου.
Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος[2]
Δεσπόζει στην κεντρική πλατεία αποτελώντας το σημείο αναφοράς της κοινότητας. Το σχήμα του είναι μακρόστενο, φέρει τρούλο και προκαλεί το ενδιαφέρον των περαστικών. Ανακαινίσθηκε το 1504, βάσει της κτητορικής επιγραφής που σώζεται στο εσωτερικό του ναού. Το αρχικό κτίσμα του ναού πιθανολογείται να ανεγέρθηκε κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο τον 10ο-12ο αιώνα. Το σημερινό κτίριο του ναού της Δολίχης έχει μήκος 14.50 μ. και πλάτος 4.75 μ., ενώ αποτελείται από έναν μονόχωρο ξυλόστεγο ναό και δύο νάρθηκες, από τους οποίους ο εσωτερικός καλύπτεται με τρούλο.
Η εσωτερική διακόσμηση, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του ναού, σώζει πλούσιο εικονογραφικό πρόγραμμα. Αυτό που αντικρίζουμε σήμερα είναι ο διάκοσμος της δεύτερης φάσης, που χρονολογείται σύμφωνα με την επιγραφή το 1516, ενώ ο αρχικός πιστοποιείται μόνον από τα ίχνη που διακρίνονται στα εσωρράχια των πλαγίων θυρών, που φράχθηκαν στη δεύτερη φάση.
Πρόκειται για ένα σπάνιο μνημείο, που διατηρεί τις αρετές της βυζαντινής τέχνης σε μια μεταβατική περίοδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η έλλειψη ικανών ζωγράφων την εποχή αυτή στη Βόρεια Ελλάδα οδήγησε τα μεγάλα μοναστήρια στην κλήση κρητικών ζωγράφων που έδωσαν αργότερα μεγάλη ανάπτυξη στη ζωγραφική στο Άγιο Όρος. Το πρώτο γνωστό δείγμα είναι η μονή του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά στα Μετέωρα όπου εργάσθηκε ο Θεοφάνης το 1527, 10 χρόνια μετά το ναό της Δολίχης. Ο ναός της Δολίχης αντιπροσωπεύει το μεταίχμιο των δύο τάσεων, της Μακεδονίας των Παλαιολόγων και της κρητικής σχολής, δηλαδή το τελευταίο στάδιο εξέλιξης της Μακεδονικής ζωγραφικής πριν την εμφάνιση των κρητικών.
Οι αγιογραφίες του ναού χρειάζονται συντήρηση.
Στα 100 περίπου μέτρα, δυτικά της κεντρικής πλατείας της Δολίχης, βρίσκεται το Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο λειτουργεί από το έτος 2007. Το κτίριο, στο οποίο στεγάζεται, κατασκευάστηκε το έτος 1967 περίπου και άνηκε στον Αγροτικό Συνεταιρισμό Δολίχης και παραχωρήθηκε στον Πολιτιστικό Σύλλογο. Αποτελείται από τρεις (3) αίθουσες, τουαλέτες και διαθέτει συναγερμό ασφαλείας. Εκτίθεται υλικό που χρησιμοποιούσαν οι Δολιχαίοι, όπως οικιακά σκεύη, εργαλεία επεξεργασίας μαλλιού, υλικό του αγροτικού βίου κλπ. Εκτίθενται, ακόμη, φωτογραφίες καθώς και αρχαιολογικά ευρήματα χαμηλής αξίας, ενώ, πρόσφατα, μεταφέρθηκε στο λαογραφικό μουσείο και βυζαντινό υλικό από τον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, το οποίο είχε διαθέσει η 7η Ε.Β.Α. Λάρισας.
Στις 5 και 6 Αυγούστου κάθε χρόνο διεξάγεται το πανηγύρι της Δολίχης. Καθιερώθηκε εκείνη την ημερομηνία επειδή τιμάται η μνήμη της Θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Στις 5 Αυγούστου τελείται ο Μέγας Εσπερινός στον Ι.Ν. Θείας Μεταμορφώσεως Του Σωτήρος και την επόμενη ημέρα τελείται η πανηγυρική δοξολογία στον Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου. Τα βράδια του πανηγυριού διοργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο λαϊκοδημοτική βραδιά με παρουσίαση χορευτικών συγκροτημάτων στην κεντρική πλατεία με σουβλάκια, λουκάνικα και ποτά. Αρκετές εκατοντάδες κόσμου κάθε χρόνο κατακλύζουν το χώρο της εκδήλωσης.
Φεστιβάλ «Περραιβική Τρίπολις»
Το Φεστιβάλ «Περραιβική Τρίπολις» καθιερώθηκε το έτος 2008 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης των αρμόδιων Φορέων και του κοινού γενικότερα. Πραγματοποιείται με τη συνεργασία της Περιφέρειας Θεσσαλίας, το Δήμο Ελασσόνας και την Τοπική Κοινότητα. Προβάλλεται το ιστορικό των ανασκαφών, τα ευρήματα και πολλά στοιχεία του μύθου και της ιστορίας, πλαισιωμένο πάντοτε από αξιόλογα καλλιτεχνικά μουσικά σχήματα. Στα πρώτα φεστιβάλ, οι αρχαιολόγοι Λ. Δεριζιώτης και Σπ. Κουγιουμτζόγλου έχουν παρουσιάσει τα ευρήματα και την πορεία των ανασκαφών του Καστριού Δολίχης. Η αρχαιολόγος και προϊσταμένη της 7ης ΕΒΑ Λάρισας Στ. Σδρόλια και η αρχαιολόγος της ΙΕ ΕΚΠΑ Λάρισας Ασ. Τσιάκα παρουσίασαν τα μνημεία και την ιστορία της ευρύτερης περιοχής. Ακολούθησαν και άλλοι διακεκριμένοι επιστήμονες και προσωπικότητες μεταξύ των οποίων ο καθηγητής αρχαιολογίας Γ. Χουρμουζιάδης (ομιλία για την αρχαία Περραιβία), ο καθηγητής αρχαιολογίας και Πρόεδρος του Νέου Μουσείου Ακρόπολης Δ. Παντερμανλής (για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα), ο καθηγητής Ανθρωπολογίας Ά. Πουλιανός (για την καταγωγή του Ανθρώπου), ο Λαογράφος-Δημοσιογράφος Γ. Λεκάκης (για τις γερμανικές αποζημιώσεις), ο αρχιτέκτονας Ν. Σαμαράς (για την αρχιτεκτονική μελέτη του Καστριού Δολίχης), ο καθηγητής Γαιωδεσίας Άρ. Φωτίου (για τους αρχαίους χάρτες της Περραιβίας), ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Κ. Κονταξής (τα μυθολογικά του Ολύμπου), ο Δρ. Κώστας Σαχινίδης (για τον λαϊκό πολιτισμό) και ο εκδότης του Θεσσαλικού Ημερολογίου Κώστας Σπανός (για τις οθωμανικές απογραφές και τα πληθυσμιακά δεδομένα την περίοδο της τουρκοκρατίας).
- Εκκλησιαστική Επιτροπή Ενορίας Θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
- Πολιτιστικός Σύλλογος Δολίχης «Η Τριπολίτιδα».
- Αθλητικός Όμιλος Δολίχης «Ο Δολιχιακός» (το 2018 αναστάλθηκε η λειτουργία του).
- Σύλλογος Γυναικών Δολίχης «Φίλα Ευβοιότου».
[1] Καστρί Δολίχης. Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας. Στο http://larisa.culture.gr/siteapps/joomla-20418/htdocs/index.php/arxaiologikoi-xoroi-kai-mnimeia-nomoy-larisas/9-uncategorised/170-kastri-dolixis
[2] Σδρόλια, Στ. (αρχαιολόγος 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λάρισας). 2011. Στο 4ο Φεστιβάλ «Περραιβική Τρίπολις», Πολιτιστικός Σύλλογος Δολίχης «Η Τριπολίτιδα».
Δολίχη 